Vojty: Rehabilitacja - metoda Vojty

Diagnostyka metodą Vojty umożliwia stwierdzenie bardzo wczesnych stadiów zaburzeń funkcji ośrodkowego układu nerwowego, przedstadiów mózgowego porażenia dziecięcego. Diagnostykę spontanicznego i odruchowego zachowania niemowlęcia odnosi się do prawidłowego wzorca ruchu, należnego dla wieku i stanu dojrzałości ośrodkowego układu nerwowego.

Wczesne wykrycie ubytków rozwojowych i odpowiednio wczesne wdrożenie rehabilitacji może częściowo lub całkowicie zapobiec wielu zaburzeniom i schorzeniom rozwojowym. Warunkiem wczesnej interwencji, dającej dziecku szansę pełnego zrealizowania swojego potencjału rozwojowego, jest wczesne rozpoznanie deficytu rozwoju ruchowego. Wykorzystując zjawisko elastyczności i plastyczności OUN, terapia ma ogromną szansę wyrównawczą, naprawczą ponieważ dojrzewanie systemu nerwowego jest najintensywniejsze do 3 roku życia

Vojta zajmował się nauką o wzorcach ruchu. Są one wrodzone, zakodowane genetycznie, dostępne w każdym wieku, i posiadają wszelkie cechy lokomocji. Podstawowe wzorce to wzorzec odruchowego obrotu i wzorzec odruchowego pełzania. Wzorce te zawierają analogie do wzorców ruchowych, którymi dysponuje każdy osobnik. Dlatego też w metodzie Vojty nie trenuje się konkretnych funkcji, np. chodzenia, ale daje się każdemu pacjentowi bazę wzorców i pacjent z nich korzysta adekwatnie do motywacji psychicznej.

Podczas terapii metodą Vojty wywołuje się zablokowany i niedostępny dla pacjenta, ale istniejący w matrycy ontogenezy wzorzec ruchu. Osiąga się to poprzez stymulację dotykową wybranych miejsc na ciele dziecka (strefy stymulacji) w ściśle określonej pozycji wyjściowej (plecy, brzuch, bok) i przy ciągłej kontroli oczekiwanych wzorców częściowych i globalnych odruchowej lokomocji.

Wyzwalanie odruchowego pełzania i obrotu wpływa na funkcję całego organizmu, zarówno w zakresie czynności układu wegetatywnego jak i czuciowego. Terapia, obok kształtowania ruchu, wpływa pozytywnie na pogłębienie i regularność oddechu, zmianę częstości tętna i ciśnienia, krążenie obwodowe i odczucie ciała.

Wzorzec odruchowego pełzania wyzwalamy ze ściśle określonej pozycji wyjściowej, ułożenie głowy określa nam stronę twarzową i potyliczną. Terapeuta poprzez różne wariacje pełzania i kombinacje stref osiąga zamierzona pracę mięśni, dając pacjentowi bazę prawidłowych wzorców ruchowych.

Wzorzec odruchowego obrotu składa się z 4 faz, w których również odnajdujemy analogię do prawidłowego rozwoju.

Techniką stymulacji jest delikatny, stały ucisk, wibracja, pociąganie lub odpychanie odpowiednich proprioreceptorów znajdujących się w strefie stymulacji. Im więcej jest powtórzeń stymulacji, tym bardziej oczekiwany ruch jest zbliżony w swym kształcie do prawidłowego wzorca.

Sposób terapii, wybór stref stymulacji kolejność wprowadzania ćwiczeń w leżeniu na plecach, na boku, i na brzuchu muszą być indywidualnie dostosowane do każdego pacjenta i modyfikowane w zależności od rezultatów.

Jak często stosować terapię Vojty?

Zwykle niemowlę stymulowane jest 4 razy dziennie po kilka minut po obu stronach ciała, dwa razy po każdej stronie, na zmianę. Czas zastosowanego bodźca zależy od wieku, odżywienia i wydolności krążeniowo-oddechowej. U noworodka i wcześniaka zaczyna się od 15 sekund stymulacji każdej strony ciała, a im niemowlę jest starsze tym czas wydłuża się. Obciążenie ćwiczeniami niemowlęcia w pierwszym kwartale wynosi 2-3 min, w drugim i trzecim kwartale do 10 min, a po 8 miesiącach życia 15-20 min na każdą sesję.

Przygotowanie dziecka do terapii metodą Vojty

Do ćwiczeń dziecko zostaje całkowicie rozebrane w celu obserwacji poszczególnych łańcuchów mięśniowych. Należy ułożyć dziecko na dość twardym stabilnym podłożu, w pozycji aktywującej. W czasie wykonywania ćwiczeń ważne jest utrzymywanie dziecka w symetrii, właściwe stabilizowanie punktów podparcia (na łopatkach , na łokciu, na kolanie) i prawidłowe ustawienie głowy.

Terapię metodą Vojty prowadzi się w warunkach domowych uprzednio ucząc matkę sposobu wykonywania ćwiczeń. Ważne są częste na początku 1-2 razy w tygodniu a potem przynajmniej co 1-2 tygodnie wizyty kontrolne u terapeuty w celu nauki i korekty wykonywanych stymulacji.

Wraz z poprawą stanu dziecka i uzyskiwaniem przez nie nowych umiejętności terapeuta zmienia strefy wyzwalania dostosowując je do aktualnej sprawności i potrzeb dziecka. Okres prowadzenia leczenia jest zróżnicowany.

W najlżejszych przypadkach i przy wczesnym rozpoczęciu usprawniania do uzyskania wyraźnej poprawy mogą wystarczyć 2-3 miesiące. W trudniejszych przypadkach ćwiczenia prowadzi się do uzyskania umiejętności raczkowania i chodzenia. Usprawnianie w ciężkich przypadkach trzeba prowadzić stale i małymi kroczkami poprawiając zakres możliwości funkcjonalnych dziecka tak długo jak widoczne są efekty ćwiczeń.

Metoda Vojty zakłada, że stymulacja nie może być dla dziecka bolesna jednak niemowlęta i dzieci do 3 roku życia często płaczą. Może to być związane z przymusowym utrzymaniem odpowiedniej aktywującej pozycji wyjściowej stanowiącej dyskomfort dla dziecka oraz nadmierną wrażliwością skóry głowy, dzieci bronią się także przed zmianą ich przyzwyczajeń. Trening jest dla dziecka zadaniem trudnym (nowa jakość ruchu) i męczącym (wysiłek fizyczny). Rodzic musi w czasie terapii komunikować się z dzieckiem nie tylko przez dotyk ale także spokojnym i opanowanym głosem zapewniać go o bezpieczeństwie.

Metoda Vojty może być stosowana od pierwszych dni życia dziecka aż do późnej starości – zmieniają się tylko cele.