Mózgowe porażenie dziecięce – przyczyny, objawy, leczenie

W Opolskiem Stowarzyszeniu Rehabilitacji obejmujemy opieką zarówno dzieci jak i dorosłych z różnymi problemami zdrowotnymi. Jednym z nich jest mózgowe porażenie dziecięce (MPD). Jest to zespół złożony z wielu zaburzeń, powstałych w wyniku uszkodzenia mózgu, do którego dochodzi jeszcze w okresie okołoporodowym lub w życiu płodowym. Wspólną cechą jest tutaj to, że zaburzenia wynikają z uszkodzenia tkanki mózgowej na etapie jej wczesnego rozwoju. Charakter tego uszkodzenia jest niepostępujący, a efektem są nieprawidłowości w ruchu i postawie. Szacuje się, że mózgowe porażenie dziecięce występuje w przypadku 2 dzieci na 1000 urodzeń.

Mózgowe porażenie dziecięce: przyczyny

Podstawowe przyczyny mózgowego porażenia dziecięcego to niedotlenienie, niedokrwienie, infekcje oraz urazy śródczaszkowe. Jednak tak naprawdę specjaliści nie wskazują jednej konkretnej przyczyny. Wiadomo jednak, że czynnik ten w pewnym czasie zadziałał, ale ustąpił, pozostawiając zmianę w tkance mózgowej (która często określana jest jako blizna). Uszkodzona tkanka działa nieprawidłowo, na przykład w przypadku zniszczenia miejsca przebiegu włókna nerwowego, które jest niezbędne do prawidłowego chodzenia, wówczas zostaje zaburzona ta funkcja.

Przyjęte zostały czynniki ryzyka, które mają wpływ na ośrodkowy układ nerwowy płodu, dzielą się na 3 podstawowe grupy czynników:

• okresu ciąży – między innymi przewlekłe choroby, wady wrodzone matki, konflikt serologiczny, nieprawidłowa dieta w okresie ciąży (alkohol, papierosy), niedożywienie, zatrucia ciążowe, genetyczne mutacje.
• okresu okołoporodowego – patologie i problemy, które powodują trudności w przyjściu dziecka na świat, również wcześniactwo.
• poporodowe – infekcje, zakażenia systemu nerwowego, urazy mechaniczne oraz wady rozwojowe (na przykład rozszczep kręgosłupa, wodogłowie).

Uszkodzenie tkanki mózgowej następuje zazwyczaj w trakcie ciąży, rzadziej podczas porodu lub po urodzeniu. Naprawienie uszkodzonej tkanki jest niemożliwe, jednak można liczyć na plastyczność mózgu dziecka. Dzięki temu zdrowa tkanka mózgu częściowo próbuje przejąć funkcje uszkodzonej – ośrodkowy układ nerwowy posiada zdolność do tworzenia nowych połączeń pomiędzy neuronami (tzw. neuroplastyczność).

Mózgowe porażenie dziecięce: objawy

Pierwsze objawy w przypadku mózgowego porażenia dziecięcego mogą być zauważalne między 3 a 5 miesiącem życia dziecka. Głównie są to: asymetryczne napięcie mięśni, porażenie mięśniowe oraz upośledzenie zdolności koordynacyjnych. Szacuje się, że u około 90% osób z MPD występuje spastyczność – wzmożone napięcie nerwowe, któremu towarzyszą osłabione siły oraz ograniczona ruchomość.

Mózgowe porażenie dziecięce może objawiać się różnorako w zależności od tego, która część mózgu uległa zniszczeniu. 

Można wyróżnić kilka charakterystycznych objawów dla mózgowego porażenia dziecięcego:

• zaburzenia poruszania się,
• problemy z odczuwaniem, zrozumieniem i reagowaniem na emocje,
• zaburzenia mowy (w wyniku porażenia mięśni twarzy oraz języka),
• uboga lub ograniczona zdolność do komunikacji (w następstwie zaburzenia wymowy lub uszkodzenia ośrodków mózgowych, które odpowiadają za umiejętności porozumiewawcze),
• padaczka i drgawki,
• osłabienie funkcjonowania narządów zmysłu,
• ograniczenie intelektualnego rozwoju.

Trudności jakie spotykają w życiu codziennym osoby z mózgowym porażeniem dziecięcym związane są ze stopniem oraz rodzajem zaburzenia.

Mózgowe porażenie dziecięce: rodzaje

• porażenie połowicze (hemiplegia) – zaburzenie funkcjonowania zwłaszcza kończyn górnych, które charakteryzuje się ustawieniem przedramienia w nawróceniu i zgięciu,
• obustronne porażenie kurczowe (diplegia) – większe uszkodzenie dolnych kończyn niż górnych. Niestety nie wszystkie dzieci z diplegią są zdolne do samodzielnego chodu. Wyróżnia się następujące objawy: ustawienie nóg krzyżowe, zez, czasami zaburzenia mowy.
• obustronne (prażenie połowicze (hemiplegia bilateralis) – jest to najcięższa postać mózgowego porażenia dziecięcego. Porażenie dotyka wszystkich czterech kończyn, przy czym najsilniej uszkodzone są kończyny górne.  
• zespół móżdżkowy (typ ataktyczny) – występuje rzadko, u ok. 5-10% pacjentów z MPD. Główne objawy to opóźnienie rozwoju postawy ciała, mowy, lokomocji, zaburzenia koordynacji ruchów ora ataktyczne drżenie.
• zespół pozapiramidowy (typ dyskinetyczny) – rzadko występująca postać mózgowego porażenia dziecięcego. Charakteryzuje się: podatnością na infekcje, zaburzeniami ruchu, mowy, podatnością na infekcje.
• postacie mieszane – związane z poważnymi zaburzeniami umysłowymi, ruchowymi, mowy oraz epilepsją.

Mózgowe porażenie dziecięce: rehabilitacja

Rehabilitacja osób z MPD ma przede wszystkim na celu wspomaganie rozwoju ruchowego, ale także poprawę jakości życia. Biorąc pod uwagę, że mózgowe porażenie dziecięce ma wielowymiarowe objawy, rehabilitacja prowadzona przez terapeutę wymaga od niego kompleksowego podejścia. W głównej mierze będzie to rehabilitacja neurologiczna i sensomotoryczna. W przypadku objawów związanych z zaburzeniami narządu ruchu stosuje się specjalne metody terapeutyczne, np. NDT Bobath. Stosowana rehabilitacja ma na celu odtworzenie wzorców ruchowych oraz cyklu chodu, pracę nad niską masą mięśniową i nad dysproporcjami, a także oddziaływanie na uszkodzoną tkankę mózgową. Przy wykorzystaniu odpowiednich aktywności organizm otrzymuje liczne bodźce, które pozwalają na stopniowe utrwalanie odbudowywanych funkcji zdolności ruchowych. Ponadto terapeuci muszą zwrócić uwagę na inne dolegliwości związane między innymi z układem oddechowym, trawieniem czy też podstawowymi czynnościami fizjologicznymi.

Mózgowe porażenie dziecięce: leczenie

Leczenie jest uzależnione od występujących objawów. Pacjenci, u których występuje utrudniona możliwość komunikowania się (zaburzenia mowy, niedowład) mogą wykorzystać urządzenia śledzące ruch gałek ocznych, są również dostępne tablice, na których dziecko może wskazywać określone elementy. U osób, które mają problem z połykaniem stosuje się gastrostomie (PEG). W leczeniu spastyczności ma zaś zastosowanie wstrzykiwanie toksyny botulinowej, po której efekty utrzymują się 3-4 miesięce. Jeżeli pacjent spełnia odpowiednie kryteria, stosuje się również zabieg rizotomii, czyli zabieg chirurgiczny polegający na częściowym przecięciu grzbietowych korzeni nerwów rdzeniowych w odcinku lędźwiowym lub krzyżowym. 

Jeżeli chcesz razem z nami zbierać 1% podatku na rehabilitację i leczenie – załóż subkonto. Wszystkie niezbędne informacje oraz dokumenty do pobrania dostępne są TUTAJ.